Badanie ogólne kału

Badanie ogólne kału jest podstawowym badaniem wykonywanym w celu określenia przyczyny chorób układu pokarmowego. To prosty test, który może pomóc ocenić funkcje trawienia i wchłaniania w jelitach, stwierdzić obecność patogenów oportunistycznych (wirusów, bakterii, pasożytów), zapalenia, krwawienia czy zmian wzbudzających podejrzenie nowotworu.

Badanie ogólne kału składa się z oceny makroskopowej (konsystencja, barwa, zapach), mikroskopowej (śluz, ropa, niestrawione resztki pokarmowe – kulki tłuszczu, ziarna skrobi, włókna mięśniowe, komórki roślinne i inne), składu chemicznego (pH, ilość węglowodanów, tłuszczów) i wstępnej oceny bakteriologicznej i parazytologicznej kału.

Prawidłowy stolec ma półmiękką konsystencję, bez niestrawionych resztek pokarmu. Najczęściej barwę brązową. Warto pamiętać, że na barwę kału wpływ mogą mieć spożyte produkty (m.in. buraki) oraz leki.

Każde zaobserwowane u siebie nieprawidłowości związane z wypróżnianiem, powinny skłonić do pilnej konsultacji lekarskiej.

Badanie ogólne kału w kierunku wykluczenia obecności bakterii Salmonella, Shigella jest obowiązkowe u wszystkich osób pracujących w branży gastronomicznej.

Kiedy wykonać badanie ogólne kału?

Badanie kału jest jednym z badań przesiewowych w kierunku zaburzeń w obrębie przewodu pokarmowego. Wykonuje się je zarówno u dzieci, jak i dorosłych, profilaktycznie w celu wykluczenia obecności nowotworu, ale również przy objawach zatrucia, zakażenia, zapalenia jelit, krwawienia z przewodu pokarmowego, niewyjaśnionej utraty masy ciała, sugerującej obecność problemów z trawieniem i wchłanianiem substancji odżywczych.

Badanie kału może okazać się również przydatne w monitorowaniu leczenia wcześniej wykrytych zaburzeń.

Kto powinien wykonać badanie ogólne kału?

Badanie ogólne kału jest przydatne u pacjentów z:

• niezidentyfikowanymi objawami żołądkowo-jelitowymi (bóle brzucha, zmiana rytmu wypróżnień – biegunki lub zaparcia, zmiana wyglądu stolca, nudności, wymioty, wzdęcia, powiększenie obwodu brzucha, spadek masy ciała, osłabienie)
• zespołem jelita drażliwego
• niestrawnością, wrzodami żołądka
• chorobami zapalnymi jelit
• zespołami zaburzeń wchłaniania składników pokarmowych
• chorobami wątroby, trzustki
• nowotworami przewodu pokarmowego
• chorobami autoimmunologicznymi
• alergiami, nietolerancjami pokarmowymi
• niedoborami żywieniowymi

Materiał do badania

• próbka kału

Metoda badania

• mikroskopowa, biochemiczna

Badanie ogólne kału norma

• barwa brązowa
• konsystencja stała
• pH 6,7 – 7,2
• skrobia nieobecna/pojedyncze ziarna
• kulki tłuszczu nieobecne/pojedyncze
• włókna mięsne z zachowanym prążkowaniem nieobecne
• włókna mięsne o zatartym prążkowaniu pojedyncze/nieliczne

Badanie ogólne kału wyniki

• Zmiany w kolorze
  Patologicznie kał może być czarny, smolisty (krwawienia z górnych odcinków układu pokarmowego), jasny, żółtawy (choroby wątroby przebiegające z zastojem żółci, żółtaczka wątrobowa, żółtaczka mechaniczna), odbarwiony (żółtaczka mechaniczna, doustne podanie kontrastu zawierającego baryt), zielonkawy (zakażenia bakteryjne).
• Zmiany w konsystencji, kształcie
  Kał może być luźny, połyskliwy (zapalenie trzustki, rak trzustki, choroby jelita cienkiego), pienisty, strzelający (zakażenia układu pokarmowego, zaburzenia trawienia i wchłaniania), ołówkowaty (zwężenie odbytnicy – rak jelita grubego i odbytnicy, czy rzadziej – zmiany zapalne, bliznowate w okolicy odbytu).
• Zmiany w pH
  – obniżenie pH poniżej 6,0 może świadczyć o nieprawidłowym wchłanianiu i trawieniu węglowodanów.
  – obecność węglowodanów (glukozy, fruktozy, laktozy, sacharozy, pentozy) może wskazywać na niewydolność wewnątrzwydzielniczą trzustki, niedobór disacharydaz (enzymów) rąbka szczoteczkowatego jelita, zespół krótkiego jelita.
• Obecność niestrawionych resztek pokarmowych (np. ziaren skrobi, włókien mięsnych, włókien tkanki łącznej), nietypowych komórek
  – niestrawione resztki pokarmowe mogą wskazywać na zaburzenia trawienia pokarmu lub zaburzenia wchłaniania.
  – w stanach zapalnych obserwuje się zwiększoną ilość śluzu, leukocytów, komórek nabłonkowych.
  – w przebiegu alergicznych chorób jelit stwierdza się obecność granulocytów kwasochłonnych.
  – w krwawieniach do okrężnicy i odbytu stwierdza się obecność erytrocytów.
• Obecność kuleczek tłuszczu
  – zwiększona liczba kuleczek tłuszczu (kryształy cholesterolu) może świadczyć np. o zespole złego wchłaniana czy marskości wątroby.
  – dodatkowymi badaniami może być określenie poziomu wybranych enzymów trawiennych jak chymotrypsyna czy elastaza.
• Obecność krwi
  – domieszka świeżej krwi może wskazywać na żylaki odbytu (hemoroidy), krew wymieszana ze stolcem występuje w przypadku krwawień z górnych odcinków przewodu pokarmowego (wrzód żołądka i dwunastnicy, rak żołądka, żylaki przełyku, rak przełyku, zespół Mallory’ego-Weissa).
  – krwiste stolce występują także w chorobach bakteryjnych, pasożytniczych, nowotworach (polipy jelita grubego, rak jelita grubego), chorobach zapalnych jelit (chorobie Leśniewskiego-Crohna, wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego).
  – W przypadku niewidocznej makroskopowo krwi, przy podejrzeniu możliwości krwawienia z przewodu pokarmowego konieczne jest wykonanie badania w kierunku krwi utajonej.
• Obecność jaj, fragmentów, dojrzałych pasożytów
  – stwierdzenie obecności pasożytów w kale jest wskazaniem do rozpoczęcia intensywnego leczenia infekcji.