Odczyn Coombsa

Czym jest odczyn Coombsa?

Bezpośredni odczyn Coombsa (inaczej nazywany bezpośrednim testem antyglobulinowym) to badanie, które umożliwia szybkie wykrycie przeciwciał znajdujących w czerwonych krwinkach, które wykazują zdolność wiązania się z antygenami erytrocytów, co może skutkować ich przyspieszonym niszczeniem prowadzącym do wystąpienia anemii (niedokrwistości) hemolitycznej. To badanie diagnostyczne najczęściej stosowane jest w szybkiej diagnostyce konfliktu serologicznego występującego u noworodka niedługo po urodzeniu.

Kiedy należy wykonywać odczyn Coombsa?

Dzięki wykonaniu bezpośredniego odczynu Coombsa można szybko potwierdzić lub wykluczyć występowanie u danego pacjenta anemii hemolitycznej o podłożu immunologicznym.

Anemia, inaczej nazywana niedokrwistością, jest stanem chorobowym w przebiegu którego w organizmie występuje zbyt mało krwinek czerwonych lub też zbyt mało hemoglobiny. W konsekwencji tego krew nie jest w stanie z odpowiednią wydajnością przenosić tlenu do tkanek organizmu, co wywołuje objawy chorobowe. W zależności od stopnia nasilenia anemii, wieku pacjenta i innych czynników mogą być one łagodne lub stanowić poważne zagrożenie dla jego zdrowia i życia.

Anemia hemolityczna wynika ze zbyt wczesnego rozpadu krwinek czerwonych, przez co szpik kostny nie jest w stanie odpowiednio szybko uzupełnić utraconych ilości erytrocytów, co prowadzi do rozwinięcia się niedokrwistości. Ten rodzaj anemii może mieć wiele przyczyn, na przykład genetycznych (anemia sierpowata wynikająca z nieprawidłowej budowy błon komórkowych erytrocytów), wywołanych przez pasożyty (rozpad krwinek czerwonych w wyniku działania chorobotwórczego pierwotniaka w przebiegu malarii) lub też immunologiczną, gdzie erytrocyty ulegają zniszczeniu poprzez nieprawidłową reakcję układu odpornościowego. Może ona być wywołana przez wadliwe rozpoznanie własnych komórek jako obce (mówimy wówczas o chorobie autoimmunologicznej) lub w wyniku kontaktu krwi z obcymi przeciwciałami.

Jednym z najczęściej występujących przypadków takiej reakcji jest choroba hemolityczna noworodka, gdzie dochodzi do kontaktu krwi dziecka z krwią matki podczas porodu. Jeżeli między nimi występuje niezgodność w zakresie grupy krwi (najczęściej grupy Rh), wówczas antygeny matki mogą rozpocząć proces niszczenia krwinek dziecka.

Kto powinien wykonać odczyn Coombsa?

Podejrzenie wystąpienia konfliktu serologicznego między matką w ciąży, a jej dzieckiem może występować, gdy istnieje ryzyko niezgodności w zakresie grup Rh. Aby je wyznaczyć niezbędna jest znajomość grup krwi zarówno matki jak i ojca. Jeżeli ojciec ma grupę Rh+, a matka Rh- wówczas istnieje ryzyko, że dziecko także będzie miało grupę krwi Rh+, co może prowadzić do rozwoju konfliktu serologicznego. Najbardziej skutecznym byłoby oznaczenie grupy krwi dziecka w wyniku badań prenatalnych, jednak inwazyjne badania prenatalne, które na to by pozwalały, niosą za sobą ryzyko poważnych komplikacji przebiegu ciąży, z poronieniem włącznie.

Możliwe jest także określenie m.in. grupy krwi na podstawie nieinwazyjnych testów prenatalnych, takich jak np. VERACITY, które korzystają z wolnego DNA płodu obecnego we krwi matki podczas trwania ciąży. Jeżeli jednak nie wykonuje się tych badań wówczas pobiera się krew od matki w celu oznaczenia alloprzeciwciał obecnych w jej osoczu, w zależności od tego jak wysokie osiągają one stężenia ocenia się ryzyko wystąpienia choroby hemolitycznej noworodka i wdraża się ewentualne leczenie zapobiegawcze, mające na celu unieszkodliwienie tych przeciwciał do momentu porodu.

Jako że trudno ocenić subiektywne objawy występujące u noworodka badanie bezpośredniego odczynu Coombsa wykonuje się jeżeli występują wskazania do diagnostyki w kierunku anemii hemolitycznej w badaniach krwi.

Odczyn Coombsa – wyniki

Pozytywny wynik bezpośredniego testu Coombsa, czyli występowanie aglutynacji krwinek, świadczy o obecności we krwi noworodka przeciwciał, które odpowiedzialne są za niszczenie jego erytrocytów. Należy wówczas dokładnie monitorować stan zdrowia dziecka i w razie wystąpienia takiej potrzeby rozpocząć leczenie, które często opiera się przede wszystkim na przeprowadzaniu transfuzji krwi.