Prolaktyna

Prolaktyna (PRL) jest hormonem wytwarzanym głównie przez przysadkę mózgową, ale jest także produkowana w mniejszych ilościach przez macicę, komórki układu odpornościowego, tkanki mózgu, gruczoły sutkowe, prostatę, skórę i tkankę tłuszczową.

Główną funkcją prolaktyny jest stymulowanie produkcji mleka przez gruczoły sutkowe matki po urodzeniu dziecka. Ma także inne funkcje w ludzkim ciele – od wpływu na prawidłowe funkcjonowanie układu rozrodczego, poprzez wpływ na zachowanie, samopoczucie i regulację układu odpornościowego.

Prolaktyna jest ważnym hormonem dla zdrowia reprodukcyjnego zarówno kobiet, jak i mężczyzn. Jego dokładna funkcja u mężczyzn jest wciąż niejasna, jednak wiadomo, że ma pewien związek z zaburzeniami erekcji.

Kiedy należy wykonać badanie prolaktyny?

Prolaktyna jest głównym hormonem kontrolującym początek i utrzymanie laktacji u kobiet karmiących piersią. U zdrowych osób stężenie tego hormonu fizjologicznie wzrasta:

• podczas snu
• w sytuacji stresu
• podczas ćwiczeń fizycznych
• podczas stosunku płciowego
• przy występowaniu niskiego cukru we krwi
• podczas ciąży
• podczas laktacji
• w okresie poporodowym

Zwiększona produkcja prolaktyny jest najczęstszym zaburzeniem hormonalnym dotyczącym przysadki mózgowej.

Patologiczne przyczyny zwiększonej produkcji prolaktyny obejmują:

• gruczolak przysadki (guz łagodny)
• guzy wytwarzające prolaktynę (stanowi około 40% wszystkich guzów przysadki)
• funkcjonalne lub organiczne choroby podwzgórza (struktura w mózgu, która reguluje funkcje przysadki mózgowej)
• zmniejszona funkcja tarczycy
• uciskanie przysadki mózgowej przez inne struktury znajdujące się w czaszce
• urazy kości czaszki
• niewydolność nerek
• zespół policystycznych jajników (PCOS)
• różne inne guzy znajdujące się poza czaszką.

Zwiększona produkcja prolaktyny często powoduje objawy takie jak:

• zmniejszenie libido
• wyciek mleka z piersi bez ciąży oraz u mężczyzn
• skąpą lub nieobecną miesiączkę
• bezpłodność u kobiet przed menopauzą
• impotencję, bezpłodność i niedorozwój narządów płciowych u mężczyzn

Obie płcie mogą cierpieć z powodu zmniejszonej gęstości kości – osteoporozy.

Guzy przysadki uwalniające prolaktynę rzadko występują w dzieciństwie.

Prolaktyna badanie – kto powinien wykonać badanie?

Prolaktyna jest badana, gdy występuje podejrzenie guza przysadki. Objawy u kobiet i mężczyzn są różne, ale mają pewne cechy wspólne, związane z funkcjonowaniem układu rozrodczego.

U kobiet objawy te mogą obejmować:

• niewyjaśniony ból głowy
• zaburzenia widzenia
• produkcja mleka przez piersi poza okresem ciąży i karmienia piersią
• ból lub dyskomfort podczas stosunku płciowego
• wzrost włosów w nietypowych miejscach na ciele i twarzy
• trądzik
• problemy z zajściem w ciąże
• nieregularny cykl miesiączkowy

U mężczyzn w związku z zaburzeniami poziomów prolaktyny mogą występować:

• niewyjaśniony ból głowy
• zaburzenia widzenia
• zmniejszone libido
• bezpłodność
• zaburzenia erekcji
• abnormalny brak owłosienia na ciele i twarzy
• mlekotok

U chłopców i dziewczynek przed lub w trakcie okresu dojrzewania płciowego mogą pojawić się następujące objawy:

• problemy miesiączkowe
• mlekotok
• opóźnione dojrzewanie płciowe
• opóźniony rozwój narządów płciowych

W przypadku obu płci można wykonać test prolaktyny, aby wykluczyć problemy z przysadką mózgową i podwzgórzem.

U pacjentów, u których zdiagnozowano gruczolaka przysadki, prolaktyna jest oznaczana w celu monitorowania odpowiedzi guza na leczenie.

Prolaktyna badanie – przygotowanie

Ponieważ stężenie prolaktyny zmienia się o różnych porach dnia, zaleca się wykonanie testu między 8:00 a 10:00 rano. Zaleca się odpoczywać około 30-40 minut przed pobraniem krwi.

Nie należy pobierać krwi po badaniu ginekologicznym, stresujących sytuacjach lub stymulacji gruczołu sutkowego (np. po karmieniu piersią). Zaleca się unikanie stosunków seksualnych i spożywania alkoholu na dzień przed testem.

Niektóre leki antykoncepcyjne, leki na ciśnienie krwi i leki przeciwdepresyjne mogą wpływać na wyniki i należy je odstawić przed wykonaniem badania po konsultacji z lekarzem.

Materiał do badania

• krew żylna

Prolaktyna normy

Wartości referencyjne prolaktyny zależą od wieku i płci:

Kobiety (niebędące w ciąży) 102 – 496 µIU/l
Mężczyźni 86 – 324 µIU/l

U kobiet nie ma zbyt wyraźnego związku między poziomem prolaktyny a fazą cyklu miesiączkowego.

Podczas ciąży poziom prolaktyny stopniowo wzrasta, a w trzecim trymestrze osiąga poziomy 15-20 razy wyższe niż wyjściowe.

Po porodzie poziomy prolaktyny wracają do normy w ciągu 4-6 tygodni. Karmienie piersią powoduje gwałtowny wzrost stężenia hormonu, ale jego początkowe poziomy podczas karmienia nie są znacznie podwyższone w porównaniu do poziomów sprzed ciąży.

Wysoka prolaktyna

Na wysoki poziom prolaktyny może mieć wpływ:

• ciąża
• przyjmowanie leków
• zmniejszona funkcja tarczycy
• gruczolak przysadki – ogólnie stężenie prolaktyny odzwierciedla wielkość guza. Po rozpoczęciu leczenia u większości pacjentów poziomy prolaktyny znacznie się zmniejszają i osiągają normalne wartości w 60-80% przypadków.

Niski poziom prolaktyny może wynikać z wielu różnych chorób. Jest to jednak bardzo rzadki stan i występuje u osób z ograniczoną czynnością przysadki mózgowej.

Może prowadzić do niewystarczającej podaży mleka po porodzie. Większość osób z niskim poziomem prolaktyny nie ma żadnych dolegliwości, ale badania pokazują, że mogą być bardziej podatne na infekcje.