PSA całkowity
PSA całkowity (swoisty antygen sterczowy) jest białkiem wytwarzanym niemal wyłącznie w komórkach nabłonkowych prostaty, w niewielkich ilościach może być produkowany w gruczołach otaczających cewkę moczową i śliniankach przyusznych, zarówno u kobiet i u mężczyzn.
Większość PSA jest zawarta w męskim nasieniu. Odgrywa ważną rolę w zapłodnieniu, ponieważ ma zdolność jego enzymatycznego upłynniania, a tym samym ułatwia ruch plemników.
Niewielka ilość PSA znajduje się również we krwi. Główną formą PSA w krążeniu jest połączenie z alfa1-antychymotrypsyną, które stanowi 55-95% całkowitego PSA. Reszta, od 5 do 45%, w formie enzymatycznie nieaktywnej, występuje w osoczu jako wolne PSA.
Stężenie PSA narasta wraz z wiekiem, po jeździe na rowerze, cewnikowaniu, badaniu przezodbytniczym, po masażu prostaty i wytrysku nasienia. Po zabiegach chirurgicznych na prostacie oraz jej biopsji, poziom PSA również może rosnąć, stąd zaleca się odczekanie co najmniej 6 tygodni przez wykonaniem kolejnego pomiaru.
Oznaczanie poziomu PSA jest często wykonywane w ramach przesiewowych badań w kierunku raka prostaty u mężczyzn po 50 roku życia lub młodszych, w przypadku obciążającego wywiadu rodzinnego lub w obecności innych czynników ryzyka raka.
PSA całkowity – kiedy wykonać badanie?
Obserwuje się silny związek między stężeniem PSA a uszkodzeniem struktury prostaty. Badanie może pomóc zidentyfikować stany łagodnego rozrostu, nowotworu, zapalenia gruczołu krokowego.
Badanie jest najczęściej stosowanym markerem do oceny ryzyka raka prostaty, jednak nie jest wystarczający do postawienia diagnozy – nieprawidłowy wynik powinien zostać uzupełniony dalszą diagnostyką, badaniem przezodbytniczym oraz biopsją gruczołu.
Ponieważ rak prostaty jest drugim najczęściej występującym nowotworem u mężczyzn po raku płuc, zapobieganie i wczesne badania przesiewowe są kluczowe dla skutecznego i terminowego leczenia.
U pacjentów ze zdiagnozowanym rakiem prostaty, oznaczenie PSA może pomóc potwierdzić lub wykluczyć przerzuty do kości.
PSA całkowity – kto powinien wykonać?
- każdy mężczyzna w wieku powyżej 50 lat, wraz z przezodbytniczym badaniem palpacyjnym gruczołu krokowego
- lekarz może zlecić badanie, gdy pacjent uskarża się na objawy powiększenia prostaty, powodujące trudności w oddawaniu moczu – częste oddawanie niewielkich ilości moczu, ból przy mikcji, wstawanie w nocy by oddać mocz
- inne stany sugerujące konieczność dokładnej diagnostyki: krwiomocz stwierdzony w badaniach laboratoryjnych, ból krocza i podbrzusza
PSA całkowity – przygotowanie do badania
- zaleca się pobranie krwi na czczo w godzinach porannych
- w dniu poprzedzającym badanie należy unikać obfitych i tłustych posiłków oraz spożywania alkoholu, zaleca się też powstrzymanie się od współżycia seksualnego
- przed wykonaniem badania należy unikać jazdy rowerem lub pociągiem oraz palenia wyrobów tytoniowych.
- należy poinformować personel pobierający krew o przyjmowanych suplementach. Jeśli przyjmujesz leki na przerost prostaty, lekarz może zalecić ich odstawienie przed badaniem, aby nie wpłynęły one na wiarygodność wyników.
Materiał do badania
- krew żylna
Metoda badania
- immunochemiczna, elektrochemiluminescencyjna
PSA całkowity norma
- < 4,0 ng/ml
PSA całkowity wyniki
Dla różnicowania, zależnie od wieku, między łagodnym rozrostem a rakiem prostaty, wykorzystuje się oznaczenie stężenia wolnej formy PSA. U chorych z łagodnym rozrostem obserwuje się wyższe poziomy wolnego PSA (które stanowią więcej niż 25% stężenia PSA całkowitego), jego niższe poziomy mogą wskazywać na złośliwy charakter zmiany i są wskazaniem do wykonania przezodbytniczej biopsji prostaty.
Wskaźnik stężenia % PSA wolnego w stosunku do PSA całkowitego jest użytecznym narzędziem pomocnym w wykrywaniu raka we wczesnych stadiach zaawansowania, nie znajduje natomiast zastosowania w kontroli chorych po leczeniu, w rokowaniu oraz monitorowaniu terapii. Jego oznaczenie zwiększa czułość wykrywania nowotworu złośliwego u młodych mężczyzn, natomiast u starszych redukuje potrzebę wykonania biopsji prostaty przy łagodnym rozroście gruczołu.
PSA całkowity podwyższony
- w chorobach nienowotworowych – u chorych z łagodnym rozrostem gruczołu krokowego (gruczolakiem stercza), ostrym lub przewlekłym zapaleniem gruczołu krokowego, zawałem prostaty, zatrzymaniem moczu;
- w chorobach nowotworowych – w gruczolakoraku prostaty
Spadek wartości PSA może być spowodowany:
- przyjmowaniem inhibitorów 5-reduktazy (stosowane w leczeniu gruczolaka stercza) – mogą nawet o 50% obniżyć poziom pierwotnej wartości antygenu.
https://www.synevo.pl/psa-calkowity/