AFP (alfa-fetoproteina)

AFP (alfa-fetoproteina) jest białkiem wytwarzanym we wczesnym okresie ciąży przez hepatocyty (komórki wątroby) płodu i inne tkanki płodowe.

W zależności od wieku ciążowego alfa-fetoproteina może przenikać przez łożysko do krwiobiegu matki, a zatem poziom AFP jest podwyższony podczas ciąży.

Bardzo wysokie poziomy AFP są również obserwowane we krwi noworodków, które stopniowo maleją podczas pierwszego roku ich życia.

Badanie alfa-fetoproteinowy mierzy jego ilość we krwi. Służy jako wskaźnik obecności oraz zaawansowania ciąży. Uważany jest także za ważny marker wielu chorób nowotworowych, wywodzących się z tkanek zarodkowych, takich jak:

• rak wątrobowokomórkowy
• wątrobiaku zarodkowym
• niektóre guzach przewodu pokarmowego,
• nienasieniakowe guzy zarodkowe (tak zwane raki zarodkowe).

Wzrost AFP obserwuje się u ponad 70% pacjentów z rakiem wątrobowokomórkowym i u 50-70% pacjentów z guzami jądra niebędącymi nasieniakiem.

Oprócz nowotworów zaobserwowano zwiększone stężenia tego wskaźnika u pacjentów z przewlekłą łagodną chorobą wątroby, taką jak zapalenie wątroby i marskość wątroby.

Kiedy należy wykonać badanie AFP?

Badanie poziomu alfa-fetoproteiny zazwyczaj wykonuje się w celach takich jak:

• diagnoza pierwotnego raka wątrobowokomórkowego
• diagnoza guzów pochodzących z jąder i jajników (bez nasieniaka)
• monitorowanie i śledzenie postępów leczenia pacjentów z guzami zarodkowymi i wątrobowokomórkowymi
• badanie pacjentów z marskością wątroby w celu wczesnego wykrycia raka wątroby
• obserwacja pacjentów z wysokim ryzykiem rozwoju nowotworów zarodkowych (pacjenci cierpiący na wnętrostwo, czyli niezstąpienie jąder z jamy brzusznej do worka mosznowego)
• badanie przesiewowe w kierunku wad rozwojowych cewy nerwowej płodu podczas ciąży

U pacjentów z rakami zarodkowymi zaleca się badanie AFP w połączeniu z poziomem hormonu ludzkiej gonadotropiny kosmówkowej (hCG)

Kto powinien wykonać badanie AFP?

Zaleca się badanie poziomu alfa-fetoproteiny, jeśli występuje podejrzenie obecności któregoś z wyżej wymienionych stanów chorobowych, oraz jako małoinwazyjne badanie prenatalne w celu monitorowania przebiegu ciąży.

Zaleca się także badanie AFP w celu ewentualnego wczesnego wykrycia nawrotów raka, który został już zdiagnozowany i wyleczony. Mierząc poziomy alfa-fetoprotein, można także na bieżąco monitorować efekty leczenia.

Alfa-fetoproteina jest również przydatna w monitorowaniu pacjentów z marskością wątroby lub zapaleniem wątroby, ponieważ wzrost jej wartości można uznać za czynnik prognostyczny wczesnego początku raka wątroby.

Typowe dolegliwości raka wątrobowokomórkowego to:

• ból i uczucie ciężkości w prawej górnej części brzucha
• żółtaczka
• utrata apetytu
• nudności i wymioty
• utrata masy ciała
• łatwiejsza męczliwość i ogólny wzrost zmęczenia
• gorączka

Przygotowanie do badania AFP

To badanie nie wymaga specjalnego przygotowania.

Materiał do badania

• krew żylna

Sposób przeprowadzenia badania

• immunochemiczny z detekcją elektrochemiluminescencyjną (ECLIA)

AFP norma

• do 30 dni: 50-100 ng/ml
• 1 -3 m-cy: 40-1000 ng/ml
• 4 -12 m-cy: <12 ng/ml
• 1 -18 lat: <12 ng/ml
• >18 lat: <7 ng/ml

U kobiet w ciąży wartości są interpretowane zgodnie z wiekiem ciążowym

Noworodki wykazują bardzo wysokie wartości AFP (> 100 000 ng / ml), które gwałtownie zmniejszają się do <100 ng / ml od początku 5 miesiąca życia i osiągają wartości takie jak u osób dorosłych pod koniec pierwszego roku życia.

AFP wyniki

Podwyższony poziom alfa-fetoproteiny jest obserwowany w wielu nowotworach, zarówno złośliwych jak i łagodnych- wynika to z faktu wytwarzania tego białka przez same komórki nowotworu, skąd uwalniane jest ono do krwiobiegu.

Podwyższony poziom AFP jest ważnym markerem nowotworów wątroby – raka wątrobowokomórkowego i wątrobiaka.

W przebiegu 10-15% ciężkich chorób m.in. układu pokarmowego występuje wzrost stężenia alfa-fetoproteiny we krwi. Są to choroby takie jak:

• marskość wątroby
• ostre wirusowe zapalenie wątroby (WZW)
• niedrożność dróg żółciowych
• choroba alkoholowa wątroby
• przewlekła niewydolność nerek

Podwyższony poziom AFP może być również oznaką nie-nasieniakowych guzów zarodkowych, takich jak zarodkowy rak jąder.

Jeśli miesiąc po operacji i usunięciu guza poziomy AFP nie powrócą do normy, jest to oznaką guza resztkowego – gdzie może wystąpić konieczność powtórnego przeprowadzenia operacji resekcji guza.

Zbyt wysokie poziomy AFP u kobiet w ciąży mogą świadczyć o występowaniu wad rozwojowych układu nerwowego u płodu. Z kolei zbyt niskie poziomy alfa-fetoproteiny wykazują duży związek ze wzrostem ryzyka obecności zespołu Downa u płodu.