CA 125

CA 125 to specyficzny kompleks białkowy, który zlokalizowany jest w błonach komórkowych, szczególnie komórek nabłonka płaskiego. Z powodu tego, że jest wykrywany u ponad 80% kobiet ze zdiagnozowanym nowotworem nabłonkowym jajnika, stał się istotnym markerem tego rodzaju raka.

Antygen CA 125 występuje na powierzchni wielu komórek nabłonkowych, ale również w krwiobiegu w przypadku różnych nowotworów złośliwych i stanów niezłośliwych. Jego obecność wykryto w płynie owodniowym, endometrium (błonie śluzowej macicy), kanale szyjki macicy i w nabłonku jajowodów. Wytwarzany jest ponadto w komórkach wyścielających jamy ciała płodu, nabłonka opłucnej, osierdzia, otrzewnej.

Badanie poziomu CA 125 we krwi może znajdować zastosowanie u kobiet chorych na raka jajnika, mimo tego nie jest rekomendowane jako badanie przesiewowe u kobiet bez objawów klinicznych i bez ryzyka dziedzicznego tego nowotworu. Poziom CA 125 wzrasta wraz ze stopniem zaawansowania choroby, stąd w jej wczesnym okresie badanie może okazać się za mało czułe. Zaburzone wyniki można uzyskać w szczególności u kobiet przed menopauzą, w obecności mięśniaków macicy oraz w trakcie miesiączkowania.

Wzrost stężenia markera jest też możliwy w stanach zapalnych i przy nowotworach przewodu pokarmowego.

CA 125 – kiedy wykonać badanie?

Badanie CA 125 wykorzystywane jest obecnie w monitorowaniu leczenia pacjentek zmagających się zaawansowanym rakiem jajnika. Istnieje korelacja między stężeniem markera a masą guza.

Dodatkowym wskazaniem jest badanie u kobiet z obciążeniem rodzinnym raka jajnika. W takiej sytuacji towarzystwa ginekologiczne zalecają wykonanie raz do roku oznaczenia CA 125 wraz z przezpochwowym USG. Badanie należy bezwzględnie wykonać w ramach algorytmu ROMA (oznaczanie stężeń antygenów nowotworowych CA 125 oraz HE4 równocześnie) u kobiet z objawami i podejrzeniem raka jajnika.

CA 125 – kto powinien wykonać badanie?

• kobiety znajdujące się w grupie ryzyka raka jajnika: nosicielki mutacji w genach BRCA1 i BRCA2, z historią rodzinną raka jajnika, które chorowały w przeszłości na raka macicy, piersi lub okrężnicy. Dodatkowe czynniki ryzyka to historia niepłodności, zaburzeń hormonalnych, otyłość, nikotynizm. Badanie wykonuje się wraz z dokładnym badaniem ginekologicznym.

• kobiety z objawami i podejrzeniem raka jajnika (wzdęcia, pełność w brzuchu, nieprawidłowe krwawienia z pochwy, bóle podbrzusza, parcie na pęcherz), niezdiagnozowaną zmianą w usg jajników, masą w miednicy w badaniach obrazowych. Rak jajnika długo pozostaje bezobjawowy, dolegliwości daje dopiero przy osiągnięciu znacznych rozmiarów i przeniesienia się na sąsiadujące narządy jamy brzusznej. Badanie wykonuje się w ramach algorytmu ROMA, które pomaga ocenić prawdopodobieństwo, że wykryte zmiany mają charakter złośliwy.

• kobiety ze zdiagnozowanym rakiem jajnika: badanie można zamówić przed rozpoczęciem leczenia; podczas terapii w odstępach czasu, by monitorować jej skuteczność; okresowo po zakończeniu terapii, by ocenić ryzyko nawrotu.

Materiał do badania

• krew żylna

Metoda badania

• metoda immunochemiczna z detekcją elektroluminescencyjną

CA 125 norma

• < 35 U/ml

CA 125 niski poziom

Niski poziom CA 125 klinicznie nie ma znaczenia diagnostycznego, ale nie wyklucza choroby.

Wysokie CA 125

W nowotworach podwyższone stężenie CA125 stwierdza się zazwyczaj u chorych:

• z nabłonkowym nowotworem jajnika (80 – 85 %), mniej niż połowa w stadium I zaawansowania klinicznego,

• z gruczolakorakiem w stadiach zaawansowanych

• w raku piersi, nowotworach przewodu pokarmowego, trzonu macicy i w raku płuc.

W chorobach nienowotworowych podwyższone stężenie stwierdza się u chorych:

• z endometriozą,

• z ostrym stanem zapalnym trzustki,

• z marskością wątroby,

• w chorobach zapalnych narządów miednicy u kobiet,

• z zapaleniem otrzewnej,

• przy torbielach jajników,

• w stanach zapalnych szyjki macicy i przewodu pokarmowego,

• w ciąży i podczas menstruacji.