Cholinoesteraza

Cholinoesteraza – co to jest?

Acetylocholina to neuroprzekaźnik uczestniczący w przekazywaniu sygnałów w obrębie nerwów i zaopatrywanych przez nie mięśni szkieletowych. Ponadto, pełni też szereg innych funkcji m.in. zmniejsza częstość akcji serca i ciśnienie krwi, pobudza wydzielanie w obrębie różnych gruczołów, powoduje skurcz oskrzeli i jelit (przez co nasila ich perystaltykę), zwęża źrenice. W warunkach fizjologicznych po spełnieniu swojej funkcji jest rozkładana przez inny związek obecny we krwi- acetylocholinesterazę.

Acetylocholinesteraza (AchE) to najbardziej znany enzym z grupy cholinesteraz, i jest ona obecna w układzie nerwowym i erytrocytach. Inna, podobna do niej substancja to pseudocholinesteraza (PChE) syntetyzowana w wątrobie.

Istnieje szereg toksyn, które w przypadku dostania się do organizmu, hamują aktywność enzymów cholinesteraz we krwi, co skutkuje nagromadzeniem się nierozłożonej acetylocholiny, stale pobudzającej zakończenia w obrębie układu nerwowego. Jednymi z takich substancji są pestycydy, owadobójcze środki ochrony roślin. Przebieg zatrucia, które jest nimi spowodowane może być ostry (gdy przyjęta zostaje jednorazowa duża dawka) lub przewlekły (gdy małe dawki kumulują się w organizmie z biegiem czasu).

W przypadku ostrego zatrucia, stan pacjenta pogarsza się gwałtownie, istnieje również zagrożenie życia i istotne jest jak najszybsze przerwanie ekspozycji osoby narażonej na pestycydy. W sytuacji zatrucia przewlekłego, jego objawy mogą być niezauważalne i narastają w czasie, pojawiając się dopiero gdy poziom AChE we krwi zmniejsza się do 30% prawidłowej wartości. Aktywność enzymu wraca do normy po 3–6 tygodniach od momentu ustania kontaktu z substancją toksyczną (szybciej w przypadku PChE, AchE regeneruje się wolniej).

Istnieje również ewentualność, że zaburzenie działania cholinoesteraz nie jest spowodowane blokadą przez substancje z zewnątrz, ale dziedzicznymi mutacjami genetycznymi. Choroba ujawnia się zazwyczaj po zabiegach chirurgicznych, w których używa się środków zwiotczających mięśnie- w normalnych warunkach powinny one działać krótko i zostać rozłożone przez cholinoesterazy, w przypadku ich obniżonej aktywności, blokada nerwowo-mięśniowa przedłuża się, co może prowadzić do szeregu powikłań. Dotknięci schorzeniem pacjenci wymagają stosowania dużo niższych dawek leków, stąd zachodzi konieczność ich wczesnego zidentyfikowania i dostosowania sposobu znieczulenia.

Cholinoesteraza – kiedy wykonać badanie?

Badanie to jest zalecane do wykonania u osób:

• diagnozowanych w kierunku zatrucia środkami owadobójczymi, z szeregiem charakterystycznych objawów i ryzykiem narażenia na te substancje

• związanych zawodowo z pracą ze środkami ochrony roślin, w dziedzinach takich jak rolnictwo czy przemysł chemiczny, gdy wchłanianie toksyn hamujących cholinoesterazę może być przewlekłe i nastąpić przez wdychanie lub kontakt ze skórą

• z podejrzeniem istnienia wrodzonego niedoboru cholinoesterazy: z historią epizodów w przeszłości lub dodatnim wywiadem rodzinnym w kierunku przedłużającego się bezdechu i paraliżu po operacji po zastosowaniu jako środka zwiotczającego mięśnie do zabiegu sukcynylocholiny

• ze stanami zapalnymi wątroby czy przy jej uszkodzeniu, w celu określenia funkcji i czynności wydzielniczej tego narządu

Cholinoesteraza – kto powinien wykonać badanie?

Osoby z objawami zatrucia pestycydami (związkami fosforoorganicznymi):

• niepokój, lęk

• ślinienie, łzawienie

• skurcz oskrzeli, utrudnione oddychanie

• nudności, wymioty, biegunka

• zwężenie źrenic, pogorszenie widzenia

• osłabienie, drżenie mięśni

• niezborność ruchów

• ból i zawroty głowy

Przedłużający się, nieleczony stan zatrucia prowadzi nieuchronnie do zaburzeń mowy, spowolnienia oddechu, drgawek, śpiączki. W przypadku nieudzielenia w porę pomocy i zastosowania mechanicznej wentylacji chorego, śmierć następuje wskutek porażenia ośrodka oddechowego.

Cholinoesteraza norma

• wartości referencyjne: 5–12 U/ml

Niska aktywność cholinoesterazy

• szybki spadek w przypadku ostrego zatrucia owadobójczymi środkami fosforoorganicznymi

• powolny spadek w przypadku narażenia zawodowego na te substancje toksyczne

• przy uszkodzeniu komórek wątroby (hepatocytów): w przewlekłym zapaleniu, marskości wątroby

• w ciężkim niedożywieniu

• we wrodzonym niedoborze enzymu

• w zawale mięśnia sercowego, ostrych infekcjach, we wstrząsie

Wysoka aktywność cholinoesterazy

• w okresie gojenia ostrego zapalenia wątroby

• w zespole nerczycowym (chorobie nerek)

• w nadczynności tarczycy