Fosfataza kwaśna AcP

Fosfataza kwaśna AcP badanie

Kwaśne fosfatazy to enzymy szeroko rozpowszechnione w tkankach, występujące w kościach, wątrobie, śledzionie, nerkach, erytrocytach i płytkach krwi, jednak w największych stężeniach w komórkach nabłonkowych gruczołu krokowego (prostaty).

Fosfatazy to enzymy należące do klasy hydrolaz, modyfikujące strukturę różnych białek w komórce – dzięki temu pełnią rolę w procesie jej niezakłóconego funkcjonowania tzn. regulacji procesów komórkowych takich jak trawienie wchłoniętych cząsteczek czy przekazywanie sygnałów między komórkami. Najsprawniej działają w kwaśnym pH, wynoszącym około 5.

Wyróżniamy kilka podtypów fosfatazy kwaśnej pochodzących z różnych tkanek (izoenzymów). Kwaśna fosfataza jest również obecna w dużych stężeniach w nasieniu. Prawidłowo PAP stanowi 30% całkowitej wartości fosfatazy kwaśnej.

Podwyższony poziom kwaśnej fosfatazy (w tym PAP) stwierdza się w przerzutowych guzach prostaty (zwłaszcza do kości). Rak prostaty to jeden z najczęściej występujących u mężczyzn nowotworów, czasem ciężko jest zróżnicować go z łagodnym przerostem tego gruczołu, który daje podobne objawy. Niektóre guzy rosną bardzo wolno pozostając niewykryte przez wiele lat, natomiast inne o agresywnym przebiegu szybko rozprzestrzeniają się na sąsiednie narządy. Gdy złośliwe komórki przedostają się poza torebkę prostaty, komórki gruczołowe zaczynają wydzielać kwaśną fosfatazę, która jest uwalniana do krwi i wykrywana jest w badaniach laboratoryjnych.

Mniejsze znaczenie diagnostyczne ma izoenzym fosfatazy produkowany przez kości (a konkretniej osteoklasty – komórki niszczące kość) i może być markerem zwiększonego obrotu kostnego (nasilonych procesów destrukcji i tworzenia) w przebiegu różnych chorób.

Fosfataza kwaśna AcP – kiedy wykonać?

Wykonanie testu jest zalecane przebiegu diagnostyki i monitorowania przerzutowego raka prostaty. Ponadto wykorzystuje się go do oceny skuteczności leczenia i ryzyka ewentualnego nawrotu. Podwyższoną aktywność PAP (izoenzymu prostaty kwaśnej fosfatazy) stwierdza się u zaledwie 60–80% chorych na raka prostaty, dlatego badanie warto uzupełnić o oznaczanie innych markerów schorzeń tego gruczołu jak PSA (swoisty antygen sterczowy, zarówno wolny, jak i całkowity)

Pomocniczo, badanie to zleca się razem z badaniem innych markerów resorpcji (niszczenia) kości (np. pomiarem wapnia w moczu) w ich chorobach.

Fosfataza kwaśna AcP – kto powinien wykonać?

Osoby z objawami mogącymi sugerować chorobę kości:

• zwiększona częstość złamań po niewielkich urazach

• opóźnione, utrudnione gojenie się kości

• deformacje kości, uszkodzenia stawów

• wady postawy, kształtu czaszki czy klatki piersiowej

• bóle, tkliwość kości

• ból w dolnej części pleców, bioder

• sztywność kręgosłupa

Mężczyźni z objawami stwarzającymi podejrzenie raka prostaty:

• zwiększona częstość oddawania moczu

• trudności w rozpoczęciu lub zatrzymaniu procesu oddawania moczu

• słaby, przerywany strumień moczu

• wstawanie w nocy by oddać mocz

• obserwacja krwi w moczu lub nasieniu

• dyskomfort (ból, pieczenie) podczas oddawania moczu lub wytrysku

Fosfataza kwaśna AcP norma

• wartości referencyjne: 0 – 10 U/l

Wysoki poziom fosfatazy kwaśnej występuje fizjologicznie u dzieci w okresie intensywnego wzrostu i może być wtedy wielokrotnie wyższy niż u dorosłych.

Wzrost aktywności fosfatazy kwaśnej ACP przy prawidłowych wartościach PAP występuje w: chorobach kości (osteoporozie, chorobie Pageta, nadczynności przytarczyc), trombopatiach (chorobach z nadmiernym rozpadem płytek krwi). Mniej nasilony wzrost poziomu enzymu może również wystąpić w przerzutach do kości (pochodzenia innego niż gruczoł krokowy np. w przebiegu raka piersi czy płuc), białaczce granulocytowej.

Wzrost aktywności fosfatazy kwaśnej ACP w wyniku podwyższenia stężenia PAP występuje w: zapaleniu lub raku gruczołu krokowego. Niewielki wzrost aktywności może wystąpić po ucisku gruczołu w czasie badania, jego masażu, cewnikowaniu pęcherza lub w przypadku zatrzymania moczu.