Fosfor
Fosfor jest pierwiastkiem, który stanowi ok. 1% masy ciała człowieka. Oznacza to, że w ciele osoby dorosłej znajduje się go około 600–700 g. Największy procent tej masy znajduje się w kościach (85% w postaci hydroksyapatytu- związku chemicznego, którego jednym z głównych składników jest fosfor), a pozostała część ogólnej masy fosforu – w mięśniach, nerwach oraz we krwi obwodowej, gdzie zazwyczaj jest częścią innych związków- m.in. białek.
Z tego powodu odgrywa on niezwykle ważną rolę w tworzeniu kości, a także w utrzymywaniu wysokiego poziomu wytrzymałości mechanicznej szkieletu. Jest również niezbędny dla utrzymywania równowagi wodno-elektrolitowej oraz kwasowo-zasadowej w organizmie.
Pomimo że stanowi znaczną mniejszość całego fosforu w organizmie, to tylko poziom wolnego, nieorganicznego fosforu jest badany w teście stężenia w surowicy. Jego poziom zależy w znacznym stopniu od nawyków żywieniowych pacjenta, a także od poziomów wielu hormonów regulujących stężenie wielu związków we krwi. Z przewodu pokarmowego jest wchłaniany przez nabłonek jelitowy, a jego homeostaza (czyli wydalanie i zatrzymywanie w organizmie) zależy od nerek. Dlatego zaburzenia poziomu fosforanów są najczęściej spowodowane zaburzeniami czynności nerek.
Fosfor badanie – kiedy wykonać?
Badanie ma na celu diagnozowanie i ocenę zaawansowania:
-
chorób kości
-
przewlekłej choroby nerek
-
kamicy nerkowej
-
przewlekłego alkoholizmu.
Służy również do monitorowania stanu pacjentów dializowanych, a także pacjentów po operacji tarczycy. Jego poziomy należy również badać, jeśli podejrzewa się niedobór witaminy D i zespoły złego wchłaniania.
Poziom fosforanów we krwi powinno zawsze badać łącznie z poziomem wapnia, ponieważ są one od siebie zależne- wzrost stężenia jednego z nich prowadzi do spadku stężenia tego drugiego z organizmu. Ponadto w przebiegu wielu chorób, które zwiększają poziom wapnia we krwi, występuje automatycznie obniżenie stężeń fosforu.
Kto powinien wykonać badanie fosforu?
Poziomy fosforanów należy badać w przypadku występowania wszystkich powyższych okoliczności, a także przy podejrzeniu hipofosfatemii i hiperfosfatemii, ponieważ łagodne zaburzenia poziomów fosforanów są na ogół bezobjawowe. Badanie jest najczęściej przeprowadzane po nieprawidłowym wyniku testu wapniowego.
Niedobór tego pierwiastka (hipofosfatemia) jest stosunkowo rzadki, a jego objawy obejmują:
-
osłabienie siły mięśni,
-
niewydolność oddechową i serca,
-
a także drgawki i śpiączkę.
Hiperfosfatemia (czyli zbyt wysoki poziom tego pierwiastka) najczęściej przebiega bezobjawowo, ale prowadzi do uszkodzenia nerek i pojawienia się w nich zwapnień. Przy bardzo wysokich wartościach obserwuje się objawy podobne do hipokalcemii – skurcze mięśni, splątanie i drgawki.
Przygotowanie do badania
Badanie należy wykonać rano na czczo, ponieważ jego poziomy wzrastają po posiłkach.
Materiał do badania
-
Krew żylna (surowica)
Fosfor norma (wartości referencyjne)
Mężczyźni:
-
1-30 dni 3,9-6,9 mg/dl
-
1-12 miesięcy 3,7-6,5 mg.dl
-
1-3 lata 3,4-6,0 mg/dl
-
3-6 lat 3,2-5,5 mg/dl
-
6-9 lat 3,0-5,4 mg/dl
-
9-12 lat 3,3-5,3 mg/dl
-
12-15 lat 2,9-5,1 mg/dl
-
15-18 lat 2,7-4,9 mg/dl
-
18 lat 2,5-4,5 mg/dl
Kobiety:
-
1-30 dni 4,3-7,7 mg/dl
-
1-12 miesięcy 3,7-6,5 mg/dl
-
1-3 lata 3,4-6,0 mg/dl
-
3-6 lat 3,2-5,5 mg/dl
-
6-9 lat 3,1-5,5 mg/dl
-
9-12 lat 3,3-5,3 mg/dl
-
12-15 lat 2,8-4,8 mg/dl
-
15-18 lat 2,5-4,8 mg/dl
-
>18 lat 2,5-4,5 mg/dl
Niedobór fosforu
Niskie poziomy są oznaką hipofosfatemii. Ten stan chorobowy występuje stosunkowo rzadko i jest najczęściej spowodowany alkoholizmem, ciężkimi oparzeniami lub niedożywieniem. Przewlekła hipofosfatemia może być spowodowana zaburzeniami wchłaniania zwrotnego fosforu w nerkach- a co za tym idzie, zwiększonym jego wydalaniem wraz z moczem.
Do przyczyn takiego stanu należą: m.in.:
-
nadczynność przytarczyc
-
zespół Cushinga
-
niedobór witaminy D
-
zaburzenia elektrolitowe, takie jak hipomagnezemia i hipokaliemia.
Hipofosfatemia występuje także często u pacjentów hospitalizowanych i niesie ze sobą ryzyko poważnych powikłań, takich jak tężyczka, zaburzenia hipotensyjne (niskie ciśnienie tętnicze), a nawet śpiączka.
Nadmiar fosforu
Wysokie poziomy są oznaką hiperfosfatemii. Jest to najczęściej spowodowane zaburzeniami czynności nerek i ich upośledzoną zdolnością do jego wydalania. Można to zaobserwować w przebiegu zaawansowanej niewydolności nerek. Innym powodem wzrostu poziomu fosforu w surowicy jest jego przemieszczenie się na zewnątrz komórek z powodu stanów chorobowych, takich jak kwasica ketonowa, zakażenia ogólnoustrojowe i rabdomioliza (choroba związana z bardzo dużym rozpadem tkanki mięśniowej).
https://www.synevo.pl/fosfor/