Przeciwciała przeciwjądrowe i przeciwcytoplazmatyczne ELISA

Przeciwciała przeciwjądrowe i przeciwcytoplazmatyczne – test przesiewowy ELISA

W sytuacji prawidłowego funkcjonowania układu odpornościowego, wytwarzane w wyniku jego aktywności przeciwciała są skierowane przeciwko patogenom mogącym powodować choroby i infekcje, co zapewnia prawidłowe funkcjonowanie mechanizmów obronnych i odpornościowych.

W wyniku szeregu nie do końca poznanych zmian (uważa się, że np. w wielu przypadkach mają uwarunkowania genetyczne), proces rozpoznawania przez układ odpornościowy tkanek organizmu jako „własne” i nie stanowiące zagrożenia, zostaje zaburzony. Organizm zaczyna reagować na nie jako szkodliwe i próbuje je niszczyć i zwalczać, produkując przeciwciała (zwane autoprzeciwciałami) przeciwko normalnym, prawidłowym komórkom narządów. Ataki te prowadzą do ich uszkodzenia, powodując istnienie przewlekłego procesu zapalnego, co może manifestować się szeregiem niecharakterystycznych objawów, których nasilenie zmienia się na przestrzeni czasu. Grupa chorób, których z uwagi na ten fakt rozpoznanie nie jest łatwe, nazywana jest autoimmunologicznymi.

Jednym z rodzajów autoprzeciwciał są przeciwciała przeciwjądrowe (ANA). Są one skierowane przeciwko składnikom jądra komórkowego (m.in. materiałowi genetycznemu w postaci dwuniciowego DNA lub białkom, które utrzymują jego strukturę). ANA są obecne w surowicy krwi pacjentów z wieloma chorobami autoimmunologicznymi lub zapalnymi tkanki łącznej.

Ich oznaczanie ma wysoką czułość, dlatego jest uważane za najdokładniejszy test przesiewowy w kierunku tych schorzeń.

Jedną z chorób w której autoprzeciwciała ANA są wykrywane we krwi nawet u 95% pacjentów, jest toczeń rumieniowaty układowy. Jest to ciężka, przewlekła choroba dotykająca głównie młode kobiety, atakująca w największym stopniu stawy i nerki, w mniejszym skórę, naczynia krwionośne i mózg. Jej leczenie jest wieloletnie i opiera się głównie na podawaniu dużych dawek kortykosteroidów, leków hamujących nadmierną odpowiedź układu odpornościowego i produkcję autoprzeciwciał.

Do innych chorób w których autoprzeciwciała ANA pojawiają się ze zmienną częstością zalicza się: toczeń rumieniowaty indukowany lekami, mieszana choroba tkanki łącznej (MCTD), zespół Sjogrena, postępująca twardzina układowa (PSS), zapalenie wielomięśniowe (PM) i skórno-mięśniowe (DM), autoimmunologiczne zapalenie wątroby (AIH), oraz pierwotne zapalenie dróg żółciowych (PBC).

Przeciwciała przeciwjądrowe i przeciwcytoplazmatyczne – test przesiewowy ELISA – kiedy wykonać?

Badanie jest zazwyczaj zlecane przez lekarzy reumatologów i znajduje zastosowanie w diagnostyce wielu chorób autoimmunologicznych. Wynik testu należy interpretować łącznie z oceną innych wyników badań laboratoryjnych, np. ilością hemoglobiny w krwinkach czerwonych (w celu wykluczenia anemii) czy markerami OB, CRP (informującymi o nasileniu stanu zapalnego w organizmie).

Oznaczenie ANA metodą ELISA umożliwia pomiar ilościowy (miana) tych autoprzeciwciał, co może okazać się przydatne w monitorowaniu przebiegu choroby (okresów jej zaostrzeń i remisji), pomaga prognozować jej przebieg oraz skuteczność podjętego leczenia.

Przeciwciała przeciwjądrowe i przeciwcytoplazmatyczne – kto powinien wykonać?

Osoby z objawami mogącymi sugerować chorobę autoimmunologiczną:

• utrzymujące się stany podgorączkowe
• męczliwość, osłabienie, bóle głowy
• bóle i obrzęki stawów
• spadek apetytu i masy ciała
• bóle mięśniowe
• utrata włosów
• wysypki (szczególnie w rejonie policzków), nadwrażliwość na światło
• zgrubienie, stwardnienie skóry
• utrudnione przełykanie
• blednięcie skóry placów pod wpływem zimna
• suchość oczu i jamy ustnej
• zaburzenia czucia, mrowienia i drętwienia dłoni i stóp

Przeciwciała przeciwjądrowe i przeciwcytoplazmatyczne wyniki

Negatywny wynik ANA powoduje, że obecność u pacjenta tocznia lub innej choroby autoimmunologicznej jest mało prawdopodobna. Przy ujemnym wyniku, bardziej szczegółowe testy serologiczne przeciwciał nie są konieczne.

Czasem, osoba ze zdiagnozowaną chorobą autoimmunologiczną, może mieć ujemny wynik testu ANA, jeśli w wyniku skutecznego leczenia choroba jest w okresie remisji.

Sugeruje obecność u pacjenta tocznia lub innej choroby autoimmunologicznej, szczególnie przy obecności charakterystycznych objawów klinicznych. Lekarz może zlecić bardziej szczegółowe testy mierzące ilość poszczególnych podtypów (podgrup) przeciwciał przeciwjądrowych.

3-5% zdrowych osób może mieć pozytywny wynik na ANA bez obecności choroby, a ryzyko zajścia takiej sytuacji wzrasta wraz z wiekiem pacjenta. Możliwa jest także sytuacja odwrotna, gdy ANA wykrywane są bez obecności objawów, ale zwiastuje to rozwój choroby w najbliższych latach.