Test HPV

Do tej pory zostało poznanych niemal 200 różnych typów wirusa HPV. Około 40 z nich odpowiedzialnych jest za powstawanie infekcji urogenitlanych zarówno u kobiet jak i mężczyzn.

Wirusy te dzielimy na dwie następujące grupy:

• wirusy niskoonkogenne (niskiego ryzyka): wśród nich HPV typ 6, 11, 13, 30, 40, 42, 43, 44.
• wirusy wysokoonkogenne (wysokiego ryzyka): wśród nich HPV typ 16, 18, 31, 33, 35, 39, 45, 51, 52, 56, 58 i 59.

Wirusy o niskim potencjale onkogennym związane są najczęściej z rozwojem łagodnych zmian zewnętrznych- brodawek płciowych i kłykcin kończystych lub płaskich występujących w okolicach narządów rozrodczych (u kobiet w pochwie, na sromie, szyjce macicy, a u mężczyzn w obrębie penisa, moszny i krocza) lub w okolicach odbytu. Najczęściej występującymi w populacji genotypami są HPV typ 6 i 11. Zmiany te mogą pojawić się w kilka tygodni lub miesięcy po kontakcie z zakażoną osobą. Leczenie jest długie i niestety często zdarza się, że musi być powtarzane ze względu na nawroty choroby. Wirusy HPV obdarzone wysokim potencjałem onkogennym prowadzą do rozwoju zmian dysplastycznych (CIN) i wykrywane są głównie w komórkach raka szyjki macicy (ponad 90%). Przetrwałe zakażenie którymkolwiek z wysokoonkogennych typów wirusa HPV stwarza wysokie ryzyko wystąpienia nowotworu. Najbardziej onkogennym typem wirusa jest HPV16, który odpowiada łącznie za ok. 55-60% wszystkich przypadków raka szyjki macicy. Kolejnym wysokoonkogennym typem jest HPV18 odpowiedzialny za ok. 25-35% przypadków raka. Łącznie te dwa typy odpowiadają za 75% przypadków raka.

Zakażenie wirusem HPV jest nieodzownym czynnikiem rozwoju raka szyjki macicy u kobiet, ale infekcja ta może również powodować inne groźne nowotwory, jak np. sromu, pochwy, odbytu czy prącia oraz głowy i szyi (w tym jamy ustnej, krtani, gardła, nawet płuc).

Do zakażeń HPV dochodzi głównie na drodze kontaktów seksualnych oraz na drodze kontaktów skórnych, a w bardzo rzadkich przypadkach także w wyniku zakażenia okołoporodowego u dzieci. Z danych statystycznych wynika, że ok. 75% aktywnych seksualnie osób na pewnym etapie swojego życia ulega zakażeniu wirusem HPV. Najczęściej infekcja obserwowana jest u osób dopiero rozpoczynających życie płciowe, czyli w wieku 15-25 lat. W większości zakażeń (80-90% przypadków), po około 2-3 latach od pojawienia się infekcji, dochodzi do samoistnej regresji zakażenia i eliminacji wirusa przez układ immunologiczny, mamy wtedy do czynienia z formą przejściową zakażenia. Jednakże zakażenie HPV może też występować w formie przewlekłej, trwającej kilka miesięcy lub nawet lat, co dotyczy aż 10-20% kobiet. Infekcja przetrwała połączona z występowaniem innych czynników środowiskowych czy genetycznych prowadzi do rozwoju nieprawidłowych zmian komórkowych (np. zmian neoplastycznych szyjki macicy, określanych jako CIN) i w konsekwencji do raka.Przebieg zakażenia HPV i rozwoju nieprawidłowych zmian komórkowych w obrębie szyjki macicy. Współistnienie stanów zapalnych w obrębie narządu rodnego, jak również czynniki drażniące ułatwiają zarówno wniknięcie, jak i namnażanie się wirusa. Wirus HPV może występować w formie utajonej (latentnej), czyli nie dającej żadnych objawów zewnętrznych ani nawet podejrzeń w badaniu cytologicznym, oraz w formie klinicznie jawnej, czyli objawowej (widoczne są wtedy brodawki, kłykciny). Przy istniejącym zakażeniu HPV ryzyko rozwoju raka szyjki macicy dodatkowo zwiększają m. in. takie czynniki jak długoletnia (5-10 lat) antykoncepcja hormonalna, palenie tytoniu lub inne zakażenia przenoszone drogą płciową.

Diagnostyka infekcji HPV

Dzięki postępowi jaki dokonał się w ostatnich latach w biologii molekularnej możliwa jest bardzo precyzyjna diagnostyka infekcji HPV u ludzi. Jako uzupełnienie badań cytologicznych testy HPV nie tylko znacznie zwiększają skuteczność profilaktyki i wczesnego wykrywania zmian chorobowych szyjki macicy predysponujących do rozwoju raka, ale także pozwalają na określenie ryzyka rozwoju nowotworu i podjęcie bardziej celowanego postępowania diagnostyczno-terapeutycznego u poszczególnych pacjentek.Przewaga stosowania testów HPV polega na ich bardzo dużej czułości, powtarzalności wyników i braku subiektywności występującej przy cytologii, kolposkopii czy histopatologii. Negatywny wynik testu HPV ma też większą wartość predykcyjną niż wynik cytologii i świadczy o braku ryzyka rozwoju zmian przednowotworowych szyjki macicy.

Zalecenia do wykonywania testów HPV

Wykonanie testu HPV jest szczególnie zalecane w przypadku nieprawidłowego wyniku cytologii (ASCUS, LSIL) u kobiet po 30 r.ż. Wykrycie HPV wysokoonkogennego u takich pacjentek jest wskazaniem do wykonania kolposkopii lub pobrania wycinka do oceny histopatologicznej, gdyż jest to grupa kobiet z podwyższonym ryzykiem zachorowania na raka szyjki macicy.

Zaleca się także wykonywanie testów HPV w grupie pacjentek, które były leczone z powodu zmian dysplastycznych CIN lub miały w wywiadzie nieprawidłowe cytologie i ujemny wynik badania kolposkopowego/biopsji celowanej – w celu przewidzenia u nich regresji lub nawrotu choroby.